Om onze infrastructuur en economie te verduurzamen zijn jaarlijks miljarden euro's aan investeringen nodig. Omdat sommige fundamentele aspecten van het financiële systeem lijnrecht tegenover duurzaamheid staan blijven deze investeringen echter uit.
'Sustainable finance' lijkt een wondermiddel voor dit probleem, maar—zoals ik in dit artikel laat zien—verergert in werkelijkheid de situatie. Met de huidige wetten en regels raakt een duurzame toekomst alleen maar verder uit het zicht.
Is er een alternatief?
<aside> 🇬🇧
This article is also available in English. You can find it here.
</aside>
Om de fundamentele mismatch tussen het financiële systeem en duurzame financiering te begrijpen moeten we kijken naar het grote plaatje. Om dit te doen heb ik hieronder heel beknopt weergegeven hoe investeerders in het huidige financiële systeem beslissingen maken.
Het doel (grijs-gemarkeerd) is het laten groeien van kapitaal—het maken van winst. Dit wordt gedaan door met kapitaal de meest winstgevende investeringen te verkrijgen en het risico dat de winstverwachting niet wordt waargemaakt te minimaliseren. Hiervoor zagen we de afgelopen decennia een overgang naar ‘passief beleggen,’ waar je een heel klein beetje belegt in heel veel (verschillende) dingen. Een divers portefeuille is minder risicovol, aldus Markowitz’s mean variance portfolio theory.
In het doel van het huidige systeem—het maximaliseren van winst—zitten een aantal aspecten die fundamenteel botsen met de onderliggende principes van ‘duurzaamheid.’
Allereerst wordt het hoogste financiële rendement bereikt door onder minimale kosten zoveel mogelijk waarde te ‘onttrekken.’
Op het moment kan dit uitstekend met ontbossing in Zuid-Amerika, intensive agricultuur & veehouderij, en het maken van kleding op plaatsen waar wetten over arbeidsomstandigheden en een minimumloon niet bestaan of worden gehandhaafd.
Ten tweede wil je het liefst die waarde zo snel mogelijk onttrekken.
Als je namelijk eerder kapitaal verwerft kun je dit eerder in iets nieuws investeren om het zo weer verder te vermenigvuldigen. Dit is het cirkeltje rechtsboven in het diagram. Het is dus volstrekt verantwoord dat je een stuk grond in twee jaar helemaal leeg trekt terwijl je met datzelfde stukje grond in 10 jaar misschien wel veel meer had kunnen doen. Althans, vanuit het huidige financiële model.
Exploitatie, en korte-termijn. Deze twee elementen zijn dus een fundamenteel onderdeel van het huidige financiële systeem, maar staan lijnrecht tegenover wat we verstaan onder duurzaamheid (lange-termijn en waardebehoud). Met dit huidige systeem zal dus nooit een duurzame economie en infrastructuur kunnen worden gefinancierd. Een fundamentele transformatie is noodzakelijk.
Het tekortschieten van investeerders in de duurzaamheidstransitie wordt wereldwijd door overheden onderschreven. Vooral hier, in Europa, zijn en worden daarom al een hoop ingrijpende wetten en regels van kracht. Denk aan het beprijzen van uitstoot (voornamelijk CO2), het verplicht rapporteren van niet-financiële data, belastingvoordeel voor groene beleggingen… Er is een hoop gaande.
Al blijft de praktijk vaak nog achter zal ik zeker niet ontkennen dat deze ontwikkelingen een positief effect kunnen hebben op de geldkraan voor duurzame investeringen. Ze veranderen echter niets aan de fundamenten van het huidige systeem. Exploitatie, en het liefst zo snel mogelijk, blijft de essentie van het financiële model.